Prikangst komt veel bij kinderen voor. De meeste kinderen krijgen al vroeg in hun leven een keer met prikken te maken. Er zijn gelukkig een aantal manieren waarop u uw kind op die momenten kunt helpen.
Hieronder volgen tips hoe u uw kind kunt helpen in het proces van voorkomen en verminderen van angst, pijn en stress. De tips zijn onderverdeeld in dingen die u kunt DOEN, dingen die u kunt ZEGGEN en dingen die u kunt VRAGEN.
Doen
Met wat wij doen en met non-verbale communicatie (bv. gebaren, toon en gezichtsuitdrukkingen) stralen we bepaalde signalen uit naar kinderen. Een positief effect kunt u krijgen door de aandacht te besteden aan de volgende punten:
Straal vertrouwen uit
Als uw kind ergens tegenop ziet, heeft hij uw steun nodig. Uitspraken als: “Dat gaat hij nooit doen” of “De vorige keer was het ook al een drama”, helpen daar niet bij. Kijk bij eventuele voorgaande negatieve ervaringen wat daar de oorzaak van was en bedenk hoe u dit in de nieuwe situatie kunt voorkomen. Met een positieve instelling kunt u veel bereiken.
Voorbereiden
Als uw kind weet wat er gaat gebeuren, maakt u de situatie voorspelbaar. Als u uw kind gaat voorbereiden kunt u aan de volgende punten denken:
- Kies een rustig moment.
- Laat uw kind de informatie herhalen, zo weet u of hij het goed begrepen heeft.
- Vraag hoe uw kind tegen de situatie aan kijkt.
- Maak een plan hoe jullie het samen aan gaan pakken(kijk ook bij ‘afleiden en ontspannen’).
Bas is elke prik de Baas
In de voorbereiding is het niet alleen belangrijk te vertellen
wat er gaat gebeuren maar ook hoe sommige dingen werken. Bijvoorbeeld bepaalde delen van je lichaam. Het boekje
en de animatie ‘Bas is elke prik de Baas’ helpen uw kind om inzicht
te
krijgen in hoe het in je lichaam werkt met stress en angst. Op een eenvoudige wijze wordt verteld dat het heel
logisch is dat je soms bang bent. Maar ook krijgt uw kind uitleg over hoe hij zijn angst de baas kan
worden.
Wilt u meer informatie over hoe dit boekje u kan helpen kijk dan op
de
pagina “Hulp door Bas”.
Afleiden en ontspannen
Een andere manier om met prikangst om te gaan is afleiden en ontspannen. Hier zijn verschillende technieken voor. Het werkdocument dat u kunt downloaden vertelt u precies hoe u hiermee aan de slag kunt.
Download het werkdocument: Afleiding en ontspanning
De bedoeling van afleiden is niet dat uw kind niet weet wat er gaat gebeuren. Dat heeft u namelijk al verteld in de voorbereiding. Het doel van afleiden is dat er een sterke positieve prikkel komt waardoor er minder of zelfs geen ruimte is voor de negatieve prikkel (angst, spanning of pijn). U kunt afleiden door één of meer van de zintuigen te stimuleren. Bedenk samen met uw kind wat helpt, bijvoorbeeld:
- Ergens naar kijken: filmpje, zoekboek, geluidenboek
- Ergens naar luisteren: muziek, spannend verhaal, luisterboek
- Iets doen: hardop tellen, ik zie , ik zie..., gekke rijmwoorden maken
- Ergens over fantaseren: dagdromen over een ballonvaart, als je een loterij wint, als je later groot bent.
Het doel van ontspanning is dat de lichamelijk spanning (stress) verdwijnt. Daardoor zal uw kind rustiger worden. Het zal de handeling makkelijker toelaten. Denk bijvoorbeeld aan:
In onderstaande instructie filmpjes kunt u kijken hoe bij Loek en Vickey verschillende technieken voor afleiden en ontspannen worden toegepast.
Hoe kan ik mijn kind helpen te ontspannen?
Als kinderen erg gespannen of bang zijn, leidt dit tot een snelle, ondiepe ademhaling en het
aanspannen van de spieren. Dit versterkt het gevoel van onrust en onzekerheid dat kinderen
soms hebben bij de toediening. De 9-jarige Vickey is nog steeds erg gespannen als ze
zichzelf gaat prikken. U kunt in deze video zien hoe zij zich dankzij speciale oefeningen
bewust wordt van haar onrustige houding en leert zich te ontspannen. Het is verstandig als
een ouder het kind helpt om deze oefeningen goed onder de knie te krijgen, ook voor oudere
kinderen kan dit in het begin erg prettig zijn.
Bekijk
de video over ontspanning
Hoe kan ik mijn kind afleiden met fantasie?
De 4-jarige Loek gaat helemaal op in een fantasieverhaal en merkt zo nauwelijks iets van zijn
injectie. Bij deze zogenaamde "geleide fantasie" wordt het kind afgeleid door het vertellen
van een fantasieverhaal.
Voor deze afleidingsmethode zijn twee volwassenen nodig: de een vertelt het verhaal en op
het moment dat het kind zich laat meevoeren in het verhaal geeft de ander de prik. De
toediening van groeihormoon kan hierdoor veel minder belastend verlopen voor uw kind.
In deze video is ook te zien dat Loek gebruik maakt van pictogrammen. Dit zijn
kindvriendelijke afbeeldingen die de verschillende onderdelen van het avondritueel
(tandenpoetsen, pyjama aantrekken, etc.) voorstellen. De pictogrammen geven Loek controle
over de dingen die moeten gebeuren, maar staan los van de geleide fantasie. U kunt uw kind
dus prima afleiden door een verhaal te vertellen zonder het gebruik van de
pictogrammen.
Bekijk
de video over afleiding met fantasie
Wilt u meer weten over geleide fantasie of deze techniek zelf gebruiken? Hier kunt u het hele verhaal van de
waterglijbaan lezen.
Hoe kan ik mijn kind afleiden met materialen?
Bij deze vorm van afleiden mag uw kind van tevoren zelf een doos, kistje of trommel
samenstellen met daarin favoriete speeltjes, de zogenaamde "afleidingsdoos". Deze speeltjes
zijn speciaal bedoeld om tijdens het toedienen van het groeihormoon te gebruiken. Dus niet
om op andere momenten mee te spelen. Voor elke toediening kiest uw kind (uit de doos) een
speeltje om mee te spelen terwijl er wordt toegediend.
Voor deze afleidingsmethode zijn twee volwassenen nodig: de een stimuleert het kind om te
gaan spelen en op het moment dat het kind opgaat in het spel geeft de ander de prik.
In dit voorbeeld kijken we naar de 4-jarige Loek. Vandaag heeft hij de bellenblaas gekozen
uit zijn speeldoos. Alle aandacht van de 4-jarige Loek gaat uit naar het bellenblazen,
waardoor er geen ruimte is voor pijn- of angstprikkels. Bijkomend voordeel van het
bellenblazen, is dat dit naast afleiding ook ontspanning geeft.
In deze video is ook te zien dat Loek gebruikt maakt van pictogrammen. Dit zijn
kindvriendelijke afbeeldingen die de verschillende onderdelen van het avondritueel
(tandenpoetsen, pyjama aantrekken, etc.) voorstellen. De pictogrammen geven Loek controle
over de dingen die moeten gebeuren, maar staan los van het afleiden met materialen. U kunt
uw kind dus prima afleiden met materialen zonder het gebruik van pictogrammen.
Bekijk
de video over afleiden met materialen
Zoma Zoo voor spelenderwijs prikken en ontspannen
Het spelen van online games is voor veel kinderen een geliefd moment van ontspanning. Het toedienen van groeihormoon kan in de praktijk juist weerstand oproepen. Daarom stelde wij onszelf de vraag: kunnen we een game inzetten om het prikmoment te begeleiden? En daarmee zorgen dat dit prikmoment een rustpunt wordt in de dag, waar zelfs naar uitgekeken wordt? Het antwoord is: ja, dat kan. We hebben de game Zoma Zoo ontwikkeld voor mobiele apparaten met iOS of Android. En na vele tests met kinderen is gebleken dat deze aanpak succesvol is.
De game biedt ontspanningsoefeningen voor ouders en kinderen, die daarmee samen een dagelijks ritueel kunnen creëren. Het prikmoment is een vanzelfsprekend onderdeel van de serie opdrachten en wordt begeleid door een ademhalingsoefening.
U kunt de app gratis downloaden in de App Store of op Google Play. Neem de tijd om alle leuke en ontspannende opdrachten te ontdekken en speel Zoma Zoo met uw kind.
Wilt u meer informatie over hoe deze game u kan helpen kijk dan op de pagina “Hulp door Zoma Zoo”.
Belonen
Een andere manier om met prikangst om te gaan is belonen. Hier zijn verschillende methoden voor. Het werkdocument dat u kunt downloaden vertelt u precies hoe u hiermee aan de slag kunt.
Download het werkdocument: Belonen
Belonen kan een positief effect hebben op uw kind. Beloon altijd met woorden. Benoem wat uw kind goed heeft gedaan. Sluit een handeling altijd positief af. Naast het gebruik van positieve woorden kunt u uw kind ook op andere manieren belonen. Kies hiervoor iets wat bij uw kind en de situatie past. Bij belonen is balans houden van belang. Vooraf een heel groot cadeau beloven kan het kind juist het idee geven dat er iets heel naars gaat gebeuren. Heel vaak iets geven kan ook het effect verminderen doordat het kind de interesse in de beloning verliest.
Er zijn verschillende beloningsmogelijkheden. Het is daarom belangrijk om er van tevoren goed over na te denken welke u het beste kan kiezen. Wat past er bij uw kind? Wat kunt u waarmaken?
- Materieel belonen: stickers, iets lekkers, een cadeautjes, gelukspoppetje, beschermengeltje.
- Belonen door middel van een activiteit: extra buiten spelen, langer opblijven, samen iets doen, zoals koekjes bakken of winkelen.
- Belonen door middel van een ruil-spaarsysteem: Eerst kleine voorwerpen (bv. stickers) verzamelen en deze dan ruilen voor een groter doel. Dit doel kan zowel materieel als een activiteit zijn. Deze vorm is geschikt als uw kind vaak achter elkaar een medische handeling moet ondergaan.
Inleving via spel
Een bijzondere manier om samen met uw kind kritisch te kijken naar zijn of haar prikangst of prikweerstand is
door inleving via spel.
Als uw kind keer op keer bepaald gedrag vertoont, speel de situatie dan eens na.
Maar dan met omgekeerde rollen. U speelt uw kind en uw kind speelt de ouder. Zo kan uw kind zich verplaatsen
en
kunt u zien hoe uw kind het prikken ervaart.
Voorbeeld: Een spelmoment met Quinten van 6 jaar
Quinten speelt de moeder. De moeder moet de handeling ondergaan die Quinten elke dag ondergaat: groeihormoon toedienen. De moeder speelt eerst een kind dat netjes meewerkt. Quinten doet de handelingen routineus maar zonder medeleven met het (gespeelde) kind.
Zelf werkt Quinten nooit zo goed mee tijdens het toedienen van het groeihormoon. Ze spelen het nogmaals. Moeder verandert haar rol en speelt het gedrag na dat Quinten ook laat zien: wiebelen en de handen wegduwen van moeder. Quinten (in de rol van moeder)wordt hierop zeer ongeduldig en hardhandig en zegt: “Zo kan ik het niet doen“. Quinten heeft zo kunnen ervaren welk effect zijn eigen gedrag heeft en wat dit betekent voor zijn moeder.
Zeggen
Woorden die u zegt hebben meer impact dan u misschien denkt. “Oh, wat naar!!! Je moet een prik!” of “Spannend hè, dat je vandaag naar de dokter moet”. Allemaal goed, meelevend en geruststellend bedoeld. Maar ze hebben een negatieve bijklank. U zou ook het volgende kunnen zeggen: “Hoe is het voor jou om vandaag een prik te krijgen?” of “We gaan naar de dokter, wat denk je daarvan?”.
Let in uw taalgebruik vooral op de volgende punten:
Keuzes geven als die er niet zijn
Vraagt u aan uw kind: “ga je mee naar de dokter?” Dan geeft u in principe de keuze: ja of nee. Terwijl er geen keuze is. Beter is het om te zeggen ‘we gaan naar de dokter. Wil je achterop bij mij of fiets je zelf’ dan is er toch nog iets waar u uw kind controle over geeft en wat haalbaar is.
Onjuiste verwachtingen geven
“Het is zo voorbij”, “Het doet geen pijn” of “Alleen een prikje, verder niets”. Wees eerlijk. Vertel wat u weet. Maak het niet erger maar verzacht het ook niet. U mag als ouder ook aangeven dat u iets niet precies weet en dat jullie de vraag van uw kind gaat voorleggen aan de dokter.
Negatieve focus vermijden
Woorden als ‘bang’, ‘pijn’, ‘spannend’, ‘angst’ en ‘naar’ of ‘vervelend’ kunt u beter proberen te vermijden omdat ze allemaal een negatieve bijklank hebben. Dat lukt nooit helemaal, maar als u zich bewust bent van de negatieve focus van deze woorden en ze zo min mogelijk herhaalt, helpt dat uw kind bij het verminderen van angst en stress. Ga in plaats daarvan als u stress ervaart bij uw kind samen een plan maken om er positief in te stappen. Zo heeft u aandacht voor zijn gevoelens en helpt hem.
Kijk ook op: Positief taalgebruik werkt goed tegen angst en pijn - Kind & Ziekenhuis (kindenzorg.nl)
Vragen
Vraag aan andere ouders of uw zorgverlener eens welke middelen, materialen en mensen er zijn die uw kind kunnen ondersteunen. En welke in de situatie van uw kind toepasbaar zijn. Hieronder worden er een aantal genoemd. Elk kind is anders, wat voor het ene kind wel werkt, werkt voor het ander helemaal niet. Geef de hoop niet op, maar probeer te blijven zoeken naar het best passende hulpmiddel voor uw kind.
EMLA® (verdovende zalf)
EMLA® is een zalf die de huid verdooft daardoor is de eerste aanraking van de naald met de huid minder gevoelig. Voor een goed effect heeft EMLA® een inwerktijd van minimaal een uur nodig.
Rapydan® (verdovende zalf)
Rapydan® pleisters hebben ook een verdovende werking op de huid en geven ook warmte af. De inwerktijd bij deze pleister is 30 minuten. Ook is er een minimum leeftijd verbonden aan het gebruik.
Kijk voor meer info over verdovende zalf ook op: https://mantelmama.nl/feiten-fabels-over-verdovende-zalf-emla-bij-bloedprikken-bij-kinderen/
Ondersteuning door medisch pedagogische zorg
Op kinderafdelingen en in de kinderziekenhuizen in Nederland zijn Medisch Pedagogisch Zorgverleners werkzaam. Zij zijn gespecialiseerd om u en uw kind te begeleiden en voor te bereiden op ziekenhuisbezoek en medische behandelingen. Zij werken preventief om zo pijn en angst te voorkomen. U kunt ze dan ook laagdrempelig benaderen met vragen en onzekerheden. U bent de specialist als het gaat om uw kind. Zij de specialist als het gaat om kinderen in ziekenhuizen. Samen komen jullie tot een goed plan. De medisch pedagogisch zorgverlener maakt deel uit van een psychosociaal team. Zodoende kunnen zij gemakkelijk doorverwijzen naar collega’s die zonodig meer passende zorg kunnen bieden zoals maatschappelijk werk of medische psychologie.
Pijnpaspoort
Het Pijnpaspoort is een persoonlijk boekje waarin uw kind kan opschrijven wat hem helpt tijdens medische handelingen. Zo kunnen medewerkers in het ziekenhuis lezen wat voor uw kind belangrijk is en daar rekening mee houden. U kunt natuurlijk ook zelf een documentje maken waar u samen met uw kind de wensen en gewoonten beschrijft.
Buzzy®
Dit is een klein apparaat in de vorm van een bij. Het apparaatje trilt en de bij heeft vleugels van ijs. De Buzzy® werkt volgens de poorttheorie. Wanneer zenuwen niet-pijnlijke signalen zoals trilling en kou ontvangen, sluiten de hersenen ‘de poort’ voor pijnlijke signalen. De trilling en kou van de Buzzy® krijgen voorrang en zijn dominant over de pijn. Kinderen die de kou niet prettig vinden kunnen de buzzy ook zonder vleugeltjes gebruiken.
VR bril
Virtual reality (VR) is een bewezen sterke afleiding die helpt bij het verminderen van de pijn en angst beleving. Met behulp van de VR bril gaat uw kind helemaal op in een andere wereld en kan zich zo goed afsluiten.
Qwiek.up
Er zijn tal van snoezelmaterialen die helpend kunnen zijn voor uw kind om rust en afleiding te vinden de Qwiek.up is een apparaat dat beelden projecteert op de wand of het plafond. De beelden zijn rustgevend of juist stimulerend en activerend zodat het in verschillende situaties ingezet kan worden.
Hulpmiddelen voor de zorgverlener
Medisch lachgas
Steeds meer ziekenhuizen maken gebruik van medisch lachgas om stress en angst te verminderen. Medisch lachgas is een vorm van lichte sedatie die alleen door geschoolde professionals gebruikt mag worden. Door het inademen van het medisch lachgas via een maskertje raakt het kind in een staat van minder bewustzijn. Op die manier kan de nare ervaring weggenomen worden. Omdat medisch lachgas de pijn niet wegneemt wordt het vaak gecombineerd met een van de andere genoemde middelen.
Echogeleid prikken
Zoals de naam als zegt wordt bij deze methode een echoapparaat gebruikt. De echokop wordt over de huid bewogen en de persoon die moet prikken kan op een beeldscherm zien waar een goed vat loopt.
Vein viewer®
De vein viewer® is een apparaat dat de vaten in het lichaam duidelijk laat zien. Hierdoor wordt het zoeken van een goed vat eenvoudiger. De vein viewer® wordt op enige afstand van het lichaam gehouden.
Astodia viewer (bloedvatenzoeker)
Met dit lampje kunnen de vaten makkelijk zichtbaar gemaakt worden. Vooral bedoeld voor kinderen tot ongeveer 12 maanden.