Ook hormonale afwijkingen komen voor. Ook hier ontstaat een tekort of een teveel: in dit geval aan hormonen die invloed hebben op de groei.
Endocrien
In het lichaam zitten een aantal klieren die hormonen afscheiden via het bloed. Deze klieren worden ook wel de endocriene klieren genoemd. De hypofyse en de schildklier zijn voorbeelden van endocriene klieren. Deze klieren spelen een belangrijke rol bij de groei. Als de werking van deze organen verstoord raakt (endocriene afwijking) kan dit leiden tot groeivertraging. Ook een verstoorde werking van de bijnieren – die boven op de nieren liggen – kan de groei vertragen.
Hypofyse
De hypofyse maakt hormonen aan. Groeihormoon zorgt er onder andere voor dat de botten in de kinderjaren langer worden. In de puberteit regelt de hypofyse de afgifte van eiwitten (luteïniserend hormoon (LH) en het follikel stimulerend hormoon (FSH)) die geslachtsorganen ertoe aanzetten geslachtshormonen te produceren. Geslachtshormonen veroorzaken de groeispurt in de puberteit.
De werking van de hypofyse kan om verschillende redenen verstoord raken. Soms gaat het om een aangeboren afwijking, maar ook hoofdletsel of een tumor kan de oorzaak zijn. Als er een tekort aan groeihormoon ontstaat, heet dit ook wel groeihormoondeficiëntie. Kinderen met een tekort aan groeihormoon worden meestal behandeld met synthetisch groeihormoon.
Overigens is het ook mogelijk dat de hypofyse te veel groeihormoon aan gaat maken. Er ontstaat dan reuzengroei: acromegalie. De oorzaak hiervan is een gezwel in de hypofyse.
Schildklier
De schildklier maakt het hormoon thyroxine (T4) aan. Dit hormoon reguleert de stofwisseling in het lichaam. Het ondersteunt bijvoorbeeld de werking van het groeihormoon. Het groeihormoon kan niet functioneren zonder thyroxine.
Een tekort aan thyroxine leidt tot een vertraging van de groei. Daarnaast neemt het gewicht toe. Als groeivertraging en gewichtstoename zich tegelijk voordoen, is het voor de arts direct duidelijk dat het om een hormonaal probleem gaat.
Een tekort aan thyroxine kan door verschillende redenen ontstaan. De oorzaak ligt meestal in de schildklier zelf: deze maakt onvoldoende of helemaal geen schildklierhormonen aan. Dit wordt ook wel traag werkende schildklier genoemd. De officiële benaming is hypothyreoïdie.
Een te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie) komt ook voor. Kinderen met deze aandoening worden mager en groeien vaak wat sneller.
“Als wij vroeger iemand tegenkwamen die te dik was, zei mijn moeder altijd vergoelijkend: ‘die zal wel een traag werkende schildklier hebben’. Dat is dus algemeen bekend: dat je dik kan worden als je schildklier niet goed werkt. Dat je er ook te klein door kan blijven, dat weet bijna niemand.”
Aandoeningen aan de schildklier zijn goed te behandelen met medicijnen. Vraag uw arts om meer informatie.
Bijnieren
De bijnieren maken verschillende hormonen aan, waaronder het bijnierschorshormoon cortisol.
Cortisol speelt een rol in de stofwisseling: het bevordert de omzetting van eiwitten en vetten in glucose (energie). Iemand die gestresst is, maakt meer stresshormoon aan. Iemand die gestrest is, heeft meer energie nodig, en meer cortisol betekent meer glucose (energie). Daarom wordt cortisol ook wel het stresshormoon genoemd.
Een teveel aan cortisol heeft een remmende werking op de groei. Cortisol remt de groei op verschillende manieren: het vermindert de werking van groeihormoon in de hypofyse, het gaat de werking van groeihormoon tegen en het gaat de celdeling tegen.
Een overschot aan cortisol kan onder meer ontstaan door een tumor in de bijnieren of de hypofyse.
Meer informatie
Meer informatie over een tekort aan groeihormoon vindt u bij de Nederlandse Vereniging voor Groeihormoondeficiëntie en Groeihormoonbehandeling (06 - 454 827 70, www.nvgg.nl) en bij de Nederlandse Hypofyse Stichting (06 - 232 578 40, www.hypofyse.nl).
Schildklierstichting Nederland is de patiëntenorganisatie voor mensen met een schildklieraandoening: 0900 – 899 88 66 (€0,20 pm), www.schildklier.nl.
Stichting Schild geeft informatie over aangeboren aandoeningen aan de hypofyse en de schildklier (www.stichting-schild.nl).
Informatie over een tekort of een teveel aan het bijnierhormoon cortisol vindt u bij de Nederlandse Vereniging voor Addison en Cushing Patiënten (0800 - 682 27 65, www.nvacp.nl).